ไหนจะมากกว่ากัน ภิกษุทั้งหลายกราบทูลว่า ข้าแต่พระองค์ผู้เจริญ
น้ำในที่นี้บรรจบกันนี้แหละมากกว่า หยาดน้ำสองสามหยาดที่บุรุษวักขึ้นแล้ว
มีประมาณน้อย หยาดน้ำสองสามหยาดที่บุรุษวักขึ้นแล้วเมื่อเทียบเข้ากับ
น้ำในที่บรรจบกัน ไม่เข้าถึงเสี้ยวที่ 100 เสี้ยวที่ 1,000 เสี้ยวที่
100,000 แม้ฉันใด.
[ 316] ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ฉันนั้นเหมือนกันแล ฯลฯ การได้
ธรรมจักษุให้สำเร็จประโยชน์อย่างนี้.
จบปฐมสัมเภชอุทกสูตรที่ 3

อรรถกถาปฐมสัมเภชอุทกสูตรที่ 3

ในปฐมสัมเภชอุทกสูตรที่ 3 มีวินิจฉัยดังต่อไปนี้.
บทว่า ยตฺถิมา ความว่า แม่น้ำใหญ่เหล่านี้ ในที่แยกกันใด
บทว่า สํสนฺทนฺติ ความว่า ไหลไปโดยชอบ. บทว่า สเมนฺติ ได้แก่
มาประจวบกัน. บทว่า เทฺว วา ตีณิ วา แปลว่า 2 หรือ 3. บทว่า
อุทกผุสิตานิ ได้แก่หยาดน้ำ. บทว่า สมฺเภชฺชอุทกํ ได้แก่น้ำในที่แยก
กับแม่น้ำอื่น ๆ.
จบอรรถกถาปฐมสัมเภชอุทกสูตรที่ 3

4. ทุติยสัมเภชอุทกสูตร

ว่าด้วยแม่น้ำ 5 สาย

[317] พระผู้มีพระภาคเจ้าประทับอยู่ ณ พระเชตวัน อาราม
ของท่านอนาถบิณฑิกเศรษฐี กรุงสาวัตถี. ณ ที่นั้นแล พระผู้มีพระ-

ภาคเจ้าตรัสเรียกภิกษุทั้งหลาย. . . แล้วได้ตรัสว่า ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย
แม่น้ำใหญ่เหล่านี้คือ คงคา ยมุนา อจิรวดี สรภู มหี ไหลมาบรรจบกัน
แม่น้ำนั้นพึงหมดไป สิ้นไป ยังเหลืออยู่สองสามหยาด เธอทั้งหลายจะ
สำคัญความข้อนั้นเป็นไฉน น้ำในที่บรรจบกันซึ่งหมดไป ในรูป กับน้ำ
ที่ยังเหลืออยู่สองสามหยาด ไหนจะมากกว่ากัน ภิกษุทั้งหลายกราบทูลว่า
ข้าแต่พระองค์ผู้เจริญ น้ำในที่บรรจบกันซึ่งหมดไป สิ้นไปนี้แหละมาก
กว่า น้ำที่ยังเหลืออยู่สองสามหยาดมีประมาณน้อย น้ำที่เหลืออยู่สองสาม
หยาดเมื่อเทียบเข้ากับน้ำในที่บรรจบกัน ซึ่งหมดไป สิ้นไปแล้ว ไม่เข้า
ถึงเสี้ยวที่ 100 เสี้ยวที่ 1,000 เสี้ยวที่ 100,000 แม้ฉันใด.
[318] ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ฉันนั้นเหมือนกันแล ฯ ล ฯ การ
ได้ธรรมจักษุให้สำเร็จประโยชน์ใหญ่อย่างนี้.
จบสัมเภชอุทกสูตรที่ 4

อรรถกถาสัมเภชอุทกสูตรที่ 4

ง่ายทั้งนั้น.
จบอรรถกถาสัมเภชอุทกสูตรที่ 4

5. ปฐมปฐวีสูตร

ว่าด้วยบุรุษวางก้อนดิน 7 ก้อนไว้ที่แผ่นดินใหญ่

[319] พระผู้มีพระภาคเจ้าประทับอยู่ ณ พระเชตวัน อาราม
ของท่านอนาถบิณฑิกเศรษฐี กรุงสาวัตถี. ณ ที่นั้นแล พระผู้มีพระ-